NGUYÊN NGHĨA
Về một bài hát có tên "Đời Đá Vàng"
Không một ai không tên họ, không một vật nào trên đời này không được loài người đặt cho một tên gọi. Không một tác phẩm nào không có tựa đề, từ một bài thơ, một truyện ngắn truyện dài, một bài báo, một bức tranh, một tấm ảnh chụp, một bản nhạc, v.v… Riêng với nhạc sĩ Vũ Thành An, đã có nhiều nhạc phẩm ông sáng tác đã không được ông đặt cho những cái tên, thay vào đó, “Không Tên” là tựa đề ông dành cho chúng. Và, những “Bài Không Tên” ấy đã mang tựa đề bằng số, từ “Bài Không Tên Số 1” đến “Bài Không Tên Số 42: Dòng Vần Xoay”.
Ðiều mà chỉ có tác giả Vũ Thành An mới có thể giải thích là tại sao “Bài Không Tên Cuối Cùng” lại chưa phải là bài cuối cùng trong số những “Bài Không Tên”. Nếu đếm theo thứ tự thì “Bài Không Tên Cuối Cùng” nên có tựa là “Bài Không Tên Số 10”. (Vì đó là con số “bù trất” chăng?)
Trong bộ video Paris by Night 62 chủ đề “Âm Nhạc Không Biên Giới” vừa phát hành, nhạc phẩm “Ðời Ðá Vàng” của Vũ Thành An đã được diễn tả bằng giọng hát của chính tác giả và Khánh Ly. Ðúng ra, “Ðời Ðá Vàng” cũng là một “Bài Không Tên”, có tựa đề “Bài Không Tên Số 40”. Nhưng bây giờ, ngay chính tác giả của những “Bài Không Tên” cũng muốn chia tay với loại nhạc tình tự đôi lứa, vì vậy khi hát hoặc nghe nhạc phẩm này có lẽ chỉ nên nhớ tựa đề của nó là “Ðời Ðá Vàng” mà thôi.
Dịp nhạc sĩ Vũ Thành An ghé lại Westminster, California, chuẩn bị cho chuyến đi Paris, Pháp, để thu hình video Paris by Night 62 vào cuối tháng 8 năm 2001, ban biên tập Văn Nghệ Magazine đã có dịp trò chuyện cùng ông hôm 8 tháng 8 tại tòa soạn. Trong câu chuyện trao đổi có lúc đã đề cập đến một nhạc phẩm của ông sắp được thu hình, tựa đề “Ðời Ðá Vàng”:
Nguyên Nghĩa:
Thưa anh Vũ Thành An, được biết anh sẽ hát trong chương trình Paris by Night sắp tới tại Paris, và anh sẽ hát cùng chị Khánh Ly?
Vũ Thành An:
Vâng. Thúy Nga có mời tôi hát, nhưng tôi có nói rằng tôi không hát nhạc tình nữa mặc dù nhạc của tôi trước nay toàn là nhạc tình. Hiện giờ tôi chỉ còn soạn Thánh ca và những bài ca về nhân bản (tình người)… Nếu lên hát thì tôi sẽ cùng với chị Khánh Ly hát bài “Ðời Ðá Vàng”. Bài “Ðời Ðá Vàng” không phải là tình yêu trai gái, mặc dù là trong đó cũng có nói với “người bạn” của mình, nhưng đó không phải hoàn toàn là tình ca, mà nó chỉ mang tính chất “nhạc vàng”. Bài đó có 3 giai đoạn diễn tả. Năm 1974 tôi làm đoạn đầu tiên. Tôi viết lời rồi làm nhạc sau, nhưng tôi viết đoạn đầu tiên đến giữa chừng rồi không làm nữa. Trong bài đó có câu:
“Ô hay tại sao ta sống chốn này, quay cuồng mãi hoài, có gì vui?”
Bài đó không phổ biến ra, không ai biết. Ðến năm 1994 sang tới Mỹ, tôi ở vùng Portland, tiểu bang Oregon. Vùng đó mưa nhiều và có tuyết. Tôi hưởng cái tuyết đầu tiên… Ðó chỉ là một hình ảnh thôi, nhưng mà coi như sau 20 năm cuộc đời có nhiều biến động, gặp nhiều điều… Mình đã qua cửa tử cửa sinh rồi cho nên tôi thấy cái giá trị của cuộc đời. Tôi mới viết thêm đoạn sau:
“Có một lần mất mát mới thương người đơn độc,
có oằn mình đớn đau mới hiểu được tình yêu,
qua dầm dề mưa tuyết mới vui ngày nắng về,
có một thời khóc than mới hiểu đời đá vàng”.
Tức là tất cả những sự việc đó tôi đã sống qua. Ngay cả đến tuyết, ở Việt Nam làm gì có tuyết, nhưng khi sang đây tôi đã hưởng hai mùa mưa tuyết, cho nên tôi mới làm tiếp bài này sau đó.
NN:
Như vậy có thể nói là sau 20 năm anh mới hoàn tất bài “Ðời Ðá Vàng”?
VTA:
Không, còn nữa. Tôi sẽ nói với anh về giai đoạn thứ ba. Tức là giai đoạn thứ hai ngừng lại ở đó và lúc đó tôi vẫn chưa thấy cái kết luận, tôi chỉ mới hiểu cuộc đời đá vàng... Tức là đoạn đầu tiên, tôi chưa tìm thấy “ô hay tại sao ta sống chốn này…?” Tôi chưa tìm ra con đường đi, mặc dù tôi viết bài đó năm 1974, lúc tôi mới có 31 tuổi. Tuổi còn trẻ và sự nghiệp đang có, nhưng tôi không thấy đường đi đâu cả. Ðến năm 1994 tôi viết “có một lần khóc than mới hiểu đời đá vàng”, sau đó tôi cho phổ biến thì mọi người đã được nghe tới đó. Nhưng mà sau đó, đến năm 2000 - 2001, tôi viết lời tiếp theo. Anh đọc kỹ sẽ thấy tôi thêm những câu là:
“Xuống tận cùng dưới đáy mới thấy mênh mông rộng đất trời,
hãy mở lòng chúng ta đón nhận niềm tin yêu.
Có nghìn lần tha thứ cũng chưa là ái từ,
hãy cảm tạ biết ơn có được đời đá vàng”.
Ðó là tôi viết sau khi tôi đã chọn con đường theo nẻo đạo.
NN:
Vâng, có đạo tính trong những câu đó.
VTA:
Năm 1996 tôi nhất quyết đi theo con đường đó. Tôi viết lời này 7 năm sau khi đã viết đoạn thứ hai. Tính ra, từ khi tôi viết bài này từ đó cho đến bây giờ tức là năm 2001, tổng cộng 27 năm.
NN:
Coi như bây giờ bài này đã “perfect”, anh đã hoàn tất nên anh cho hát, cho phổ biến? Chứ còn trước đây bài này không được nhiều người biết…
VTA:
Vâng.
NN:
Anh và chị Khánh Ly sẽ hát trong chương trình Paris by Night chỉ có một bài “Ðời Ðá Vàng” không thôi, hay là…? Dĩ nhiên cũng có hát lại những “Bài Không Tên” nữa chứ, chẳng lẽ…?
VTA:
Thì cũng đang bàn tính với nhà sản xuất chương trình, tại vì tôi đã hứa là tôi không hát những bài đó nữa.
Giờ đây, giữa tháng 12 năm 2001, khán thính giả đã xem bộ video Paris by Night 62, chủ đề “Âm Nhạc Không Biên Giới”, đã thấy và đã nghe nhạc sĩ Vũ Thành An cùng Khánh Ly trình bày nhạc phẩm “Ðời Ðá Vàng”, riêng Khánh Ly còn hát một số nhạc phẩm khác của Vũ Thành An. Riêng về những “Bài Không Tên”, xin hẹn sẽ viết trong một số báo sắp tới những chi tiết về những bài hát này.
Nguyên Nghĩa
2001
Nguồn: Văn Nghệ Magazine (Westminster, CA) số tháng năm 2001
