Hồn Trẻ 20 và bạn hữu

NGUYỄN NGỌC NGẠN

Nghĩ về một chuyến đi

Cách đây 18 năm, đầu mùa hè 1995, tôi đang thu hình tại Paris thì có người đến khách sạn mời tôi và Kỳ Duyên qua Moscow trình diễn. Lúc ấy tình hình bên Nga còn phức tạp mà cô Kỳ Duyên thì đang mang thai đứa con đầu lòng nên chúng tôi từ chối. Từ đó thỉnh thoảng vẫn có người rủ đi Nga, nhưng cả Kỳ Duyên lẫn tôi đều ngần ngại.

Năm nay, 2013, một người bầu show trẻ tuổi ở Moscow có ý định tổ chức một show lớn, tôi thấy mình tuổi đã cao sợ rằng sức khỏe nay mai suy yếu không đi được nữa, nên tôi nhận lời, nhất là cùng đi với tôi có đến gần 10 nghệ sĩ. Trong thâm sâu, tôi muốn viếng thăm Mạc Tư Khoa một chuyến để gặp gỡ khán giả đồng hương bên ấy, tìm hiểu và cảm thông cuộc sống của họ, giống như tôi đã từng đi diễn tại hầu hết các nước Cộng Sản cũ, nay đã đứng vào khối tư bản như Ba Lan, Tiệp Khắc, Slovaskia, Đông Đức và Hung Gia Lợi.

Tuy chưa gặp nhau lần nào, nhưng qua điện thoại, tôi thấy bầu show Nguyễn Huy Hoàng từ Moscow, nói chuyện với tôi chẳng những rất lịch sự mà đúng ra phải nói là rất lễ phép! Hoàng cho biết sẽ có 6,000 khán giả và chắc chắn vé sẽ sold out bởi chúng tôi qua lần đầu. Hoàng mời cả bà xã tôi cùng đi và anh ta thúc giục tôi mua vé business class (chữ Hoàng dùng là vé VIP) Hoàng sẽ trả hết mọi chi phí cho vợ chồng tôi. Hoàng còn bảo:

- Chú tuổi già sức yếu, nếu cần đem theo một bác sĩ thì cháu cũng đài thọ tất!

Lần đầu tiên có một bầu show nói chuyện với tôi mà cứ nhắc đi nhắc lại mãi là “Chú tuổi già sức yếu” làm tôi cũng chợt thấy mình cũng già yếu thật! Mỗi năm tôi đi Úc tối thiểu một lần. Bay Air Canada mất khoảng 23 tiếng từ Toronto sang Sydney. Hành trình đi Moscow chưa tới 12 tiếng, đâu đến nỗi mệt mỏi lắm!

Rồi Hoàng gửi deposit cho tôi 10,000 đô, nhờ một người quen từ Montreal chuyển giúp. Sở dĩ tôi nhắc con số này là để nhấn mạnh một điểm: Hoàng phải chắc chắn lắm về sự thành công của show này, nên mới deposit nhiều như thế. Chứ bình thường bầu show chỉ đặt cọc 1,000 thôi. Hoàng nói:

- Show diễn là ngày thứ bảy 28 tháng 9. Nhưng cô chú nên sang trước mấy hôm để cháu mời cô chú đi tham quan nước Nga. Đồng bào bên này ai cũng mong gặp chú vì bao nhiêu năm nay chỉ nhìn thấy chú trên màn hình…

Hôm sau Hoàng lại phone cho tôi và bảo:

- Lần đầu tiên chú sang Nga, chú nên đem theo một số sản phẩm như băng đĩa, vì ai cũng muốn mua làm kỷ niệm, nhất là có chữ ký của chú và được chụp ảnh với chú!

Hơn 20 năm đi lưu diễn, ít khi tôi bận tâm bán hàng! Lý do chính là lười! Chỉ riêng ở Đại Hội Thánh Mẫu thì tôi luôn luôn ngồi ký băng suốt cả ngày, nhưng đó là bán dùm cho Trung Tâm Thúy Nga chứ không phải của mình. Chỉ có cách đây 2 năm, khi mới phát hành cuốn sách Kỷ Niệm Sân Khấu thì tôi có đem đi một vài show. Nhưng sách nặng quá, tối đa một lần khuân theo được 30 cuốn là cùng và số lượng ít ỏi ấy, có khi chỉ 10 phút đã hết!

Chuyến này đi Nga, do lời đề nghị của Hoàng, tôi muốn có một sản phẩm mới để phát hành bên ấy. Nhớ lại hồi tháng 8 ở Đại Hội Thánh Mẫu, khá đông khán thính giả gặp tôi, cứ yêu cầu tôi thực hiện một băng audio book toàn chuyện cười để họ lái xe xa, nghe cho vui và đỡ buồn ngủ, Tôi bảo:

- Một cuốn audio book trung bình dài 2 tiếng. Lấy đâu ra chuyện cười mà nhét cho đầy 2 tiếng đồng hồ?

Một khán giả bảo tôi:

- Đâu cần phải toàn chuyện mới! Chuyện cũ kể lại cũng vẫn hay. Trên TV hằng ngày, người ta vẫn chiếu đi chiếu lại những show comedy cũ như Seinfeld, Three’s Company, Married With Children, mà vẫn có người coi!

Tôi nghe cũng thấy xuôi tai, thành ra nhân dịp chuẩn bị đi Nga, tôi gọi cho Kỳ Duyên và hẹn ngày gặp nhau tại phòng thu của Thúy Nga để hai người kể jokes thu vào CD.

Kỳ Duyên tiết lộ ý định này cho cô Tô Ngọc Thủy và Huỳnh Thi. Cô Thủy liền gọi cho tôi và hăng hái nói:

- Thu chuyện cười thành audio book uổng lắm chú ơi! Con đề nghị thu hình, phát hành thành DVD!

Thế là từ lúc Thúy Nga quyết định cho tới buổi trình diễn thực thu hình chỉ có 12 ngày. Tôi mời thêm 3 ca sĩ phụ diễn là Tuấn Ngọc, Quang Lê và Hương Thủy bởi cả ba người này ngoài tài ca hát còn kể chuyện vui rất có duyên.

Cũng may là vé bán rất nhanh, khán giả đến đầy rạp và cuốn DVD hoàn tất kịp thời để Kỳ Duyên và tôi đem đi Nga. Đó là cuốn DVD mang tên CHUYỆN CƯỜI PARIS BY NIGHT sẽ phát hành vào ngày 26 tháng 9/2013.

Khác với đại đa số các quốc gia Âu châu, giờ này Nga vẫn đòi du khách đến thăm phải có Visa. Những thủ tục rườm rà, những câu hỏi lý lịch của thời còn Liên Xô, bây giờ chế độ đã thay đổi rồi nhưng họ không cập nhật, vẫn cứ cật vấn đủ thứ, dường như sợ mình sẽ trốn để ở lại nước Nga! Họ đòi giữ passport ít nhất 2 tuần. Với người khác thì không sao, nhưng với tôi thì trở ngại lắm bởi tuần nào tôi cũng cần passport để đi Mỹ trình diễn. Rất may, chị Khánh Hoài ở Montreal, chủ nhân một travel agency lâu năm, chỉ cho tôi một văn phòng chuyên lo visa khẩn cấp đi Nga. Tôi tìm đến gặp họ thì lại vướng một trắc trở khác: Passport của tôi tuy còn 2 năm nữa mới hết hạn, nhưng vì đóng dấu nhiều quá, chỉ còn 2 trang trống. Mà tòa đại sứ Nga đòi phải có 2 trang trống sát bên nhau mới được cấp visa! Tôi lại phải chạy về xin đổi passport mới, loại express, được cấp trong 3 ngày. Sau đó trở lại xin visa express của Nga tốn khoảng 350 đô một người.

Khi tôi thông báo cho bầu show bên Moscow biết tôi đã có đầy đủ vé máy bay và visa để họ biết ngày giờ ra đón tôi tại phi trường Domodedovo thì cũng là lúc Hoàng buồn rầu cho tôi biết Tòa Đại Sứ Việt Nam ở Moscow yêu cầu Ban Tổ Chức hủy bỏ buổi trình diễn của tôi, một mình tôi thôi!

Lúc Hoàng báo tin đó, tôi không cảm thấy ngạc nhiên lắm bởi chuyện đó đã từng xảy ra nhiều lần. Ở Ba Lan, ở Tiệp Khắc, khi quảng cáo tên tôi lần đầu, sứ quán Việt Nam đều gọi bầu show lên năm lần bảy lượt và lần nào cũng yêu cầu bỏ tôi ra khỏi thành phần nghệ sĩ:

- Ca sĩ thì còn duyệt bài trước được, chứ dẫn chương trình (MC) thì biết ông ấy nói cái gì mà dám đưa lên sân khấu!

Ở đâu sứ quán cũng nói câu đó với bầu show và yêu cầu cancel tôi. Nhưng bầu show khéo thu xếp cách này hay cách khác, cho nên cuối cùng tôi đều trình diễn được ở Ba Lan, Tiệp Khắc, Đông Đức, Hung Gia Lợi và Slovaskia là những nước xã hội chủ nghĩa cũ. Dĩ nhiên người Việt ở những quốc gia này, tuy không còn nằm trong khối Cộng sản nữa, nhưng áp lực của các tòa Đại Sứ hoặc Lãnh Sự vẫn chi phối họ rất mạnh mẽ bởi gia đình và thân nhân họ đều còn ở Việt Nam. Họ sợ bị sự trù dập hoặc khi cần xin xỏ điều gì thì sẽ gặp khó khăn nên họ vẫn vâng lệnh chính quyền Việt Nam. Cụ thể là muốn tổ chức show ca nhạc mời toàn nghệ sĩ từ Mỹ qua, chắc chắn bầu show phải hỏi ý kiến Tòa Đại Sứ trước và hứa hẹn bao nhiêu vé mời cho các quan chức và nhân viên của tòa Đại Sứ hoặc Lãnh Sự.

Lần này ở Nga tôi cũng tưởng sẽ giống như mấy nước kia, nghĩa là rồi mọi chuyện cũng xong. Nhưng hóa ra không xong! Chẳng phải Tòa Đại Sứ Việt Nam ở Nga cứng rắn, bởi nếu họ cứng rắn, dứt khoát không cho tôi qua ngay từ đầu thì Hoàng đã không gửi cho tôi 10,000 đô! Ban Tổ Chức gửi trước cho tôi số tiền ấy có nghĩa là đã có được sự đồng thuận hoặc ít ra là không phản đối của Tòa Đại Sứ.

Cũng chẳng phải lúc đầu Tòa Đại Sứ chấp thuận rồi phút chót đổi ý. Hoàng cho tôi biết, đây là chỉ thị từ trong nước: Chính quyền bên Việt Nam dứt khoát ép buộc phải bỏ tôi trong show đó!

Tôi nhớ mới cách đây hơn 3 tháng, anh Nguyễn Sĩ, chủ nhiệm tờ Sàigòn Nhỏ ở Minnesota, cũng là một bầu show chuyên nghiệp lâu năm, có ý định tổ chức một show ca nhạc tại Bangkok vào mùa Hè 2013. Show ở Thái Lan tất nhiên nhắm vào khán giả ở Việt Nam, đặc biệt là Sàigòn. Dân Sàigòn bây giờ qua Thái Lan nườm nượp vì không cần visa. Như vậy thì Nguyễn Sĩ phải quảng cáo tại Việt Nam. Nhưng khi anh nhờ người quen bên Sàigòn đăng báo quảng cáo thì không một tờ báo nào dám nhận vì trong poster có tôi. Tờ nào cũng bảo:

- Bỏ ông Ngạn ra thì chúng tôi mới dám đăng!

Cuối cùng Sĩ hủy show không làm nữa vì thấy quá phức tạp. Tôi nhớ nhạc sĩ Thanh Sơn khi mới từ trong nước ra, gặp tôi, kể cho tôi nghe những tiếp xúc thường nhật với các giới chức cao cấp trong nước và kết luận:

- Thời buổi này khi không còn súng đạn nữa thì họ sợ những tiếng nói có tầm ảnh hưởng đối với quần chúng!

Bầu show trong nước nhiều lần mời tôi về, qua điện thoại, qua trung gian những người ở bên này, và nhất là gặp tôi trực tiếp cách đây 2 năm khi tôi trình diễn ở Campuchia. Tôi nghĩ, giả như tôi nhận lời về trình diễn trong nước thì chính quyền lại không ngại, bởi nếu tôi nói điều gì trái ý thì họ có thể bắt giữ ngay. Còn tôi trình diễn ở các nước khác như Nga, như Thái Lan thì họ phải ngăn cản, bởi ở các quốc gia ấy, dù tôi có nói gì đi chăng nữa thì họ cũng đâu có quyền bắt tôi, cho nên thà họ chặn trước cho chắc ăn!

Tôi ít khi nói những lời chính trị mạnh mẽ trên sân khấu. Khi cần, dĩ nhiên tôi vẫn nói nhưng luôn luôn cố gắng ngắn gọn và đơn giản, vì ngắn gọn và đơn giản thì người ta mới dễ nhớ. Chẳng hạn năm ngoái, 2012, khi giới thiệu Quốc Khanh và Đan Nguyên hát bài Anh Là Ai và Việt Nam Tôi Đâu của Việt Khang ở Melbourne, Sydney, Paris và Na Uy, tôi nói:

“Dù nhìn từ bất cứ góc độ nào, người ta cũng phải thấy rằng, nhân quyền là quyền tự nhiên của mỗi người chứ không phải là ân huệ mà nhà nước ban phát”!

Lời giới thiệu này của tôi, khi có người bỏ lên internet, tất nhiên chính quyền trong nước không vui chút nào. Đó có lẽ cũng thêm một lý do mà họ ngăn cản tôi trình diễn bên Nga năm nay.

Nguyễn Ngọc Ngạn

25 tháng 9/2013